Thúc xử lý nợ xấu: Cần sớm tháo gỡ cơ chế cho VAMC
Ngày nhập : 18/10/2016 15:27
Thách thức lớn nhất hiện nay chính là việc thiếu quy định, cơ chế tạo lập và phát triển thị trường mua bán nợ.
Mặc dù Chính phủ, NHNN, các bộ, ngành liên quan đã quan tâm tạo cơ chế, điều kiện thuận lợi, Công ty Quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam (VAMC) cũng hết sức nỗ lực vào cuộc, nhưng kết quả xử lý nợ xấu (XLNX) đã mua của công ty này vẫn còn thấp so với kỳ vọng.
Sau 3 năm hoạt động, đến tháng 8/2016, VAMC chỉ mới thu hồi được hơn 15% số nợ xấu đã mua về (32/212 nghìn tỷ đồng). Qua phân tích tình hình thực tế, hiện có nhiều nút thắt về cơ chế mà nếu không được sớm tháo gỡ thì khó có thể xử lý nhanh số nợ xấu mà VAMC đã mua.
Theo TS. Trần Du Lịch, gỡ khó trong khâu phát mại tài sản bảo đảm (TSBĐ) và xây dựng thị trường mua - bán nợ phải là hai giải pháp quan trọng nhất giúp xử lý triệt để được nợ xấu. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay lại chính là việc thiếu quy định, cơ chế tạo lập và phát triển thị trường mua bán nợ.
Theo Điều 7 Luật Đầu tư (số 67/2014/QH13) thì kinh doanh dịch vụ mua bán nợ thuộc danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện và Chính phủ quy định chi tiết việc công bố và kiểm soát điều kiện đầu tư kinh doanh. Tuy nhiên cho đến nay, Chính phủ chưa quy định cụ thể về vấn đề này, nên các DN không thể tham gia thị trường mua bán nợ xấu.
Hiện số DN được mua bán nợ xấu ở Việt Nam rất ít, gồm VAMC, DATC và gần 20 AMC của các TCTD. Trong khi đó, hầu hết AMC của TCTD chỉ xử lý nợ nội bộ cho chính các ngân hàng mẹ, không tham gia thị trường mua bán nợ.
Hơn nữa, VAMC là Công ty TNHH MTV do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, nên hoạt động chịu sự điều tiết của Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN. Mà theo Điều 26 của luật này thì “DN chỉ được bán nợ cho tổ chức kinh tế có chức năng kinh doanh mua bán nợ, không được bán trực tiếp cho đối tượng nợ”. Như vậy, VAMC không thể bán cho bên thứ 3 nếu họ không có chức năng mua bán nợ.
Tiếp đến là thiếu quy định làm căn cứ cho việc định giá khoản nợ, TSBĐ và tổ chức bán đấu giá tài sản. Theo Thông tư 08/2016/TT-NHNN thì “VAMC tự thực hiện hoặc thuê tổ chức có chức năng định giá độc lập xác định giá …”. Tuy nhiên, VAMC hoặc tổ chức định giá độc lập dựa vào tiêu chí, căn cứ nào để bảo đảm giá được đưa ra là khách quan, minh bạch thì còn thiếu. Trong khi đó, việc định giá nợ xấu là rất khó. Nó phải dựa trên nhiều căn cứ như kết quả định giá TSBĐ, đánh giá khả năng phát mại TSBĐ, triển vọng phục hồi khả năng trả nợ của khách hàng...
Nhưng dù có muốn hay không thì việc sớm đưa ra quy định các tiêu chí định giá các khoản nợ xấu, TSBĐ là hết sức cần thiết cho việc đẩy nhanh XLNX. Cũng bởi độ khó của định giá nợ xấu, nên việc chọn lựa tổ chức định giá độc lập đủ năng lực, uy tín, cần phải cân nhắc thấu đáo và phải được chỉ định cụ thể. VAMC tự định giá có sự tham gia của các chuyên gia độc lập từ bên ngoài để bảo đảm tính khách quan là lựa chọn hợp lý, giúp vừa đẩy nhanh XLNX, vừa tận dụng được đội ngũ chuyên gia của công ty này.
Chính vì vậy, cần có cơ chế xử lý TSBĐ thu hồi nợ. TSBĐ tiền vay cho nợ xấu VAMC mua về chủ yếu là bất động sản. Một TSBĐ trung bình phải mất từ 2-4 năm mới có thể bán trong trường hợp phải khởi kiện (phần lớn là phải khởi kiện vì bên có TSBĐ không hợp tác). Vấn đề gốc rễ cần giải quyết ở đây là pháp luật phải bảo vệ quyền chủ nợ, TS. Trần Du lịch đã nhiều lần nhấn mạnh vấn đề này. Từ thực tế này, khó có thể khuyến khích thị trường mua bán nợ xấu phát triển.
Đồng thời, cơ chế xử lý lãi/lỗ khi bán nợ xấu, TSBĐ cũng cần phải có những quy định cụ thể. Các khoản mua nợ theo giá thị trường thì sẽ có lãi/lỗ khi bán. Vì vậy, cần phải giải quyết 2 vấn đề: Một là, cơ chế phân bổ hài hòa các khoản lãi, lỗ giữa TCTD bán nợ, VAMC và ngân sách nhà nước; Hai là, không truy cứu trách nhiệm các cá nhân có liên quan đến mua, bán khoản nợ xấu bị lỗ nếu họ chấp hành đúng các quy định về mua và bán các khoản nợ xấu và TSBĐ.
Cuối cùng, cần có nguồn vốn thực cho XLNX. TS. Trương Văn Phước, Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia và TS. Trần Du Lịch cùng các chuyên gia kinh tế khác đã chỉ ra nhiều nguồn lực, trong đó nhấn mạnh sự cần thiết của ngân sách tham gia XLNX.
Từ năm 2012-2015, ngành Ngân hàng đã XLNX từ nguồn trích lập dự phòng tương đương với 31% vốn điều lệ bình quân cùng giai đoạn của toàn Ngành. Có thể nói, các ngân hàng đã “vắt kiệt sức” cùng nguồn lực cho vấn đề này (ROE toàn ngành giảm từ 12% trước năm 2010 xuống dưới 5% hiện nay). Nếu cứ tiếp tục yêu cầu trích dự phòng để XLNX như những năm qua thì rủi ro lớn hơn là sự suy yếu của hệ thống hoàn toàn có thể xảy ra.
Đã đến lúc ngân sách và các nguồn lực từ bên ngoài cần vào cuộc để XLNX. Và để làm được điều đó cần có quy định phù hợp về quyền tài sản, cơ chế xử lý TSĐB, phát triển thị trường mua-bán nợ xấu đầy đủ. Đồng thời, VAMC cũng cần có “tiền thật” để thực hiện được các nhiệm vụ, giải pháp khác về XLNX như đầu tư làm tăng giá trị tài sản để bán thu hồi nợ, tham gia tái cấu trúc DN… Nhưng trong các yếu tố trên thì cơ chế là quan trọng nhất.
“Hiện tại chúng tôi chưa cần thêm tiền, vì 2000 tỷ đồng vốn hiện có vẫn chưa sử dụng hết, mà cần cơ chế”, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Chủ tịch HĐTV VAMC nhấn mạnh.
(Theo Thời Báo Ngân Hàng)
